Dört Kapı Kırk Makam

Öğrencilerinden biri Mevlana'ya sormuş:
"Efendim bu 4 kapı meselesini ben pek anlayamıyorum. Bana anlayabileceğim bir lisanla anlatır mısınız?"

Mevlana:
"Şimdi, bak karşı medresede dersini çalışan dört kişi var ve hepsi rahlelerine eğilmiş. Sen git bunların hepsinin ensesine bir şamar at, sonra gel, sana anlatayım."

Öğrenci gitmiş birincinin ensesine bir tokat aşketmiş. Tokadı yiyen derhal ayağa kalkıp, arkasını dönmüş ve daha kuvvetli bir tokatla Mevlana'nın öğrencisini yere yıkmış. Öğrenci dayağı yemiş, geri dönecek ama hocasına itaat var. Yaradana güvenip, ikinciye de bir tokat atmış.
O da derhal ayağa kalkıp, elini kaldırmış. Tam tokadı vuracakken vazgeçip, yerine oturmuş.

Öğrenci devam etmiş, üçüncüye de bir tokat atmış. Üçüncü şöyle bir kafasını çevirip baktıktan sonra çalışmasına devam etmiş.

Dördüncü tokadı yemesine rağmen hiç oralı bile olmadan çalışmasına devam etmiş. Öğrenci Mevlana'ya dönmüş olanları anlatmış.
Mevlana:
"İşte sana istediğin örnekler

Birinci şeriat kapısını geçememiş biri idi. Şeriatta kısasa kısas olduğu için tokadı yiyince, kalktı aynısını sana iade etti.

İkinci tarikat kapısındadır. Tokadı yiyince o da kalktı tam tokadı iade edecekti ki tarikat öğretisinde verdiği söz aklına geldi.
'Sana kötülük yapana bile iyilik yap.' Onun için döndü, oturdu.

Üçüncü marifet kapısına kadar gelmiştir. İyinin ve kötünün tek Yaradan'dan geldiğini bilir, inanır. Yaradan bu kötülüğe hangi iblisi alet etti diye merakından şöyle bir dönüp baktı.

Dördüncü hakikat kapısını da geçmiştir. İyinin ve kötünün tek sahibi olduğunu ve aynı olduğunu bilir. Onun için dönüp bakmadı bile...

İşte o Hakikat kapısının anahtarı eyvallah demekle olur. Eyvallah diyen öyle bir hakikate erer ki yaratılış gayesinin zirvesine çıkar.'

Olmak için aşağıdaki 40 makamdan kaçına sahipiz, bir bak bakalım;

* Şeriat Kapısının makamları
 İman etmek,
İlim öğrenmek,
İbadet etmek,
Haramdan uzaklaşmak,
Ailesine faydalı olmak,
Çevreye zarar vermemek,
Peygamberin emirlerine uymak,
Şefkatli olmak,
Temiz olmak,
Yaramaz işlerden sakınmak.

 *Tarikat Kapısının makamları 
Tövbe ermek,
Mürşidin öğütlerine uymak,
Temiz giyinmek,
İyilik yolunda savaşmak,
Hizmec ecıneyi sevmek,
Haksızlıkcan korkmak,
Ümitsizliğe düşmemek,
İbret almak,
Nimet dağıcmak,
Özünü fakir görmek.

*Marifet Kapısının makamları 
Edepli olmak,
Bencillik,
Kin ve garezden uzak olmak,
Perhizkarlık,
Sabır ve kanaat,
Haya,
Cömertlik,
İlim,
Hoşgörü,
Özünü bilmek ve Ariflik.

*Hakikat Kapısının makamları
Alçakgönüllü olmak,
Kimsenin ayıbını görmemek,
Yapabileceğin hiçbir iyiliği esirgememek,
Allah' ın her yaratnğını sevmek,
Tüm insanları bir görmek,
Birliğe yönelmek ve yönelrmek,
Gerçeği gizlememek,
Manayı bilmek,
İlahi sırrı öğrenmek
Vahdec-i Vücud