Gıybetin Çeşitleri

Gıybetin Çeşitleri;
Gıybet değişik şekillerde gerçekleşebilir:
İnsanın bedeni ile ilgili kusurlarını söylemek

Bir kişi hakkında "Kördür, topaldır, keldir, şaşıdır,
kısa boyludur, uzun boyludur, çirkindir.." gibi kişinin
duyduğunda hoşlanmayacağı kusurlarını söylemek gıybettir.
Mesela, iki kişi evlendiklerinde damat tarafı; "Damat güzeldir,
gelin çok çirkindir." veya gelin tarafı; "Damat kısa boyludur veya
geline layık değildir." gibi sözler sarf etmektedirler.
Bu tür sözler gıybettir.

İnsanın elbisesiyle ilgili kusurlarını söylemek;

Bir kimse hakkında "Pantolonu kısadır, eteği uzundur,
elbisesi eskidir, ceketi kirlidir..." gibi kişinin duyduğunda
hoşlanmayacağı ayıplarını söylemek gıybettir.
Dünya işleri ile ilgili kusurlarını söylemek
Bir kimse hakkında "Terbiyesizdir, çok yer, çok uyur,
ailesi çok gezer, evi temiz değildir..." gibi kişinin duyduğunda
rahatsız olacağı sözleri söylemek gıybettir.

Ahlakı ile ilgili kusurlarını söylemek;

Bir kişi hakkında "Kötü huyludur, acizdir, zayıftır, korkaktır, cimridir,
öfkelidir..." gibi kişiyi rencide edici şeyleri söylemek gıybettir.

Asaleti ile ilgili kusurlarını söylemek;

"Annesi hizmetçidir, babası çöpçüdür, kapıcıdır, çiftçidir veya
ayakkabı boyacısıdır..." gibi kişiyi küçük düşürücü sözleri
söylemek gıybettir.

Dini işleri ile ilgili kusurlarını söylemek;

Bir kimse hakkında "Fasıktır, yalancıdır, anne ve babasına
itaat etmez, zalimdir, namaza tembeldir, daha Fatiha'yı bile
düzgün okuyamıyor, üçkâğıtçıdır, helal ve harama aldırmaz..."
gibi duyduğunda kişiyi rahatsız edecek kusurlarını söylemek gıybettir.
(Kırk Hadis Şerhi)

Gıybet sadece dil ile yapılmaz;

Dil ile söylemek, ancak başkasına Müslüman kardeşinin bir eksikliğini anlattığın ve hoşuna gitmeyen bir vasfını belirttiğin için haram olmuştur.
Bu bakımdan ta’rizen (gizlice) kendisinden bahsetmek, açıkça kendisinden bahsetmek gibidir. Bu hususta fiil de söz gibidir. İşaret, ima, dudak bükme, göz kırpma, yazı, hareket ve maksadı belirten her türlü söz, açıkça söylemek gibidir. O halde bunların tümü gıybet ve haramdır.

Aişe validemizin (ra) şu sözü ima ve işaret kısmındandır:
“Bizim evimize bir kadın geldi. Kadın gittikten sonra elimle kadının kısa boylu oluşuna işaret ettim. Bunun üzerine Hz. Peygamber (asm) bana şöyle dedi:
"Kadının gıybetini yaptın."  (İbn Ebi Dünya, İhya-u Ulumiddin)
Gıybeti dinleyen de yapan gibidir!..