TARİHTE CAM SANATI
Cam, insanoğlunun 7000 yıldan beri kullandığı en eski malzemelerden biridir. Cam üfleme sanatının da 2000 yıldan beri varolduğunu biliyoruz. Camın bulunuşunu bize ilk kez antik çağ yazarları iletmektedir. Onların yazılarında cam yapımı önce Fenike ve Mısır'da başladı. Böylece, cam 5000 yıl önce eski Mısır'da işlenerek ortaya çıktı. Burada ilk ham madde yanardağlardan akan lavlardan elde edilmekteydi. Buluntulardan anlaşıldığına göre kilden yapılmış kapların üzerini kaplamak amacıyla cam kullanılmıştır. Ama, kısa süre sonra cam, kil olmadan da işlenmeye başlanmıştır. Birinci yüzyılda güherçile (nitrik asit) tüccarları camın kaynağını tesadüfen buldular. Fenike'de Belus Nehri kıyısında güherçile tüccarları küçük taşlar buldular. Bunları güherçile parçalarıyla birlikte tencerelerinde kaplama amacıyla kullandılar. Güherçile alev üstünde ısıtılınca kıyıda buldukları kum ile birleşiyor, bir süre sonra saydam bir nesne oluşuyordu. Bu, camın kaynağıydı.
Termodinamik açıdan cam donmuş, erime noktasının altına kadar soğutulmuş biri sıvıdır. 'Donmuş, erime noktasının altına kadar soğutulmuş' kavramı, eritildikten sonra uygun bir yüksek hızda soğutulan tüm sıvılar için kullanılabilir. Cam oluşabilmesi için eriyik maddenin kristal yapılar ortaya çıkamayacak kadar çok hızlı biçimde soğutulması gerekir. Cam daha dar anlamda silisyum dioksit (SiO2) bazında, donmuş, anorganik bir eriyik olarak tanımlanır. Böylece, cam, kuvars kumu, soda (sodyum karbonat Na2CO3), manganez oksit, metal oksitleri gibi eklenti maddelerinden yapılır. Bu değişik eklentiler yardımıyla camın özellikleri değiştirilebilir.
Birçok cam türünün önemli bir özelliği camın berraklığı ve saydamlığıdır. O kadar uç değerde berrak cam vardır ki, cam elyafı kablolar içinde kızıl ötesi ışık kilometrelerce uzağa iletilebilmektedir. Fakat birçok cam türü morötesi ışığı geçirmez. Cam opak olabilir, yani ışığı geçirmez. Cam renkli veya renksiz olabilir. Cam, kimyasal maddelere karşı ileri derecede dayanıklıdır. Cam, belirli dalga boylarını emer (filtre cam). Önemli olan bir nokta şudur: cam, yapay maddelerden çok farklıdır. Yapay maddeler de yukarıdaki özelliklere uyabilir, fakat onlar hidrokarbon bileşikleridir ve organik kökenlidir. Cam ise doğal bir madde sayılmaktadır.
Tarihte Cam
İ.Ö. 5000 Cam bulunuyor
İ.Ö. 4000 Mısırda ve Mezopotamyanın doğusunda insan eliyle ilk cam nesneler (cam inciler) yapılıyor
İ.Ö. 3000 Mezopotamyada cam, bağımsız bir malzeme olarak kullanılıyor. Kilden kalıp üzerinde cam formları imal ediliyor.
İ.Ö. 2000 Kafkaslarda cam üretimi başlıyor.
İ.Ö. 1500 Antakya yakınlarında Atchana, Alalakh, Tell al Rimah'da küçük cam parçalar bulunuyor.
İ.Ö. 1480 Mısırda (III.Tutmosis dönemi) alkali silikatlı renkli camlar CaO, PbO ve Al2O3 kullanılarak imal ediliyor.
İ.Ö. 1450 Cam ile ilk sanat yapıtları (renkli cam vazolar) üretiliyor.
İ.Ö. 1200 Mısır ve Mezopotamyada cam tekniği yaygınlaşıyor.
İ.Ö. 9 yy. Yaygınlaşmadan sonra Suriye kıyılarında ve Mezopotamyada yeni cam tekniği merkezleri ortaya çıkıyor. Buradan dünya ticareti Fenikeli tüccarlar sayesinde oluyor.
İ.Ö. 6-7 yy. Kıbrıs ve Rodosda cam endüstrisi oluşuyor.
İ.Ö. 650 Mısırda cam kullanılarak ilk kez röliyef baş yapıldı. Asur Kralı Asurbanipal'in (İ.Ö. 669-626) kütüphanesinde bir tablet üzerinde cam yapımı ilk kez tarif ediliyor: 60 kısım kum, 180 kısım deniz bitkilerinin külü, 5 kısım tebeşir al, bununla cam yapabilirsin.
İ.Ö. 630 Suriyede Sardanapal Kütüphanesindeki kil tablette kalayın bulanıklaştırıcı madde olarak kullanıldığı, su bitkilerinden alkali elde edildiği, frit ve bazı renk komponentlerinin nasıl elde edildiği anlatılıyor.
İ.Ö. 332 Büyük İskender Suriye teknolojisinin yaygınlaşmasını sağlıyor.
İ.Ö. 300 Portland vazosu imal ediliyor.
1. yüzyıl Suriyede Sidondaki atölyelerde ilk cam kaplar imal ediliyor. Bunlar üfleme ile yapılmış içi boş formlardı.
50 Romalılar Almanyada Köln ve Trierde cam atölyesi kuruyor.
70 İspanya ve Galyada cam atölyeleri kuruluyor. Romalılar cam yapımını Mısırdan buraya kadar yayıyor.79 Plinius kitabında cam imalatını tarif ediyor.
330 Cam ustaları Bizansa yerleşiyor.
591 Tarihçi Gregor von Tour bir kilise penceresinde cam kullanılmasından söz ediyor.
7. yüzyıl Suriyede üfleme ve çökertme yöntekiyle pencere camı imal ediliyor.
674 İngilteredeki kiliselerde pencere camı kullanılıyor
900 Bizansdaki cam eritme teknikleri Avrupada tanınmaya başlıyor.
1100 Bizansda imal edilen eritme cam yapıtlar San Marcoya, Venedige ulaşıyor.
1180 İngilteredeki evlerin pencerelerinde ilk kez cam kullanılıyor. Almanyada ise ilk kez 14. yüzyılda kullanılacaktır.
1291 Venedigdeki atölyeler Muranoya taşınıyor.
1300 Pencere camı Avrupada yavaş yavaş tanınıyor. Filozof Roger Bacon cam küreleri büyüteç amacıyla kullanıyor ve bunu gözlük olarak öneriyor.
1400 Almanyadaki evlerin pencerelerinde cam kullanılıyor.
1442 Bugünkü Çekoslovakyada ilk kez cam yapılıyor.
1453 Bizansdaki cam teknolojisi bilgileri Venedige taşınıyor.
1500 Muranodaki cam atölyelerinde renksiz cam, kadeh üretiliyor. Cam kesmek için elmas kullanılmaya başlıyor.
1507 Orlando Gallo Venedigdeki cam teknolojisini geliştiriyor. Ayna yapımı başlıyor. Venedigde cam yapımı çok ilerliyor.
1550 Hollerius miyoplar için gözlük yapıyor. Venedigde cam termometre yapılıyor.
1556 Georgius Agricola cam eritme fırını ve ilgili aletleri tarif ediyor (De re metallica).
1594 Fransız vitray sanatçısı Jean Causin'in ölümü.
1607 Amerikada ilk cam ocağı kuruluyor (Jamestown, Virginia).
1635 Rusyada ilk cam ocağı kuruluyor (Duchanino).
1665 Fransada büyük cam aynalar imal ediliyor.
1683 Bohemya kristal camı imal ediliyor.
1686 Asit kullanılarak cam işleniyor.
1688 Cam ayna eritilerek dökülüyor.
1697 Venedigde Bohemya camı imal ediliyor.
1764 Cam ocağında odun yerine taş kömür yakılmaya başlıyor (Minden Almanya).
1805 Optik camlar geliştiriliyor (P.L.Guinand, J.Utzschneider, J.Fraunhofer).
1845 Bir cam ocağında cep saati endüstrisi başlıyor.
1856 Rejeeneratif ateşlemeli ilk cam fırını yapılıyor (F.Siemens).
1859 Yarı otomatik şişe üfleme makinesi icat ediliyor.
1882 Jena Cam Fabrikasında Ernst Abbe ile Otto Schott optik özel camlar üretiyor.
1900 Pencere camı imalatı için silindir üfleme makineleri icat ediliyor. Volfram telli elektrik ampulü yapılıyor.
1906 Fourcault düz cam çekme makinesini geliştiriyor. İlk makine 1916 da yapılıyor.
1931 Berlinde yapı fuarı; cam aktif yapı malzemesi
1960 Float süreci Pilkington Brothers tarafından geliştiriliyor.
| Çini Motifi | |
Geleneksel çini motiflerinden esinlenerek binlerce parçanın birleşmesiyle üretilen vitray uygulamaları. |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder